فرمان دعوت به توحید و استقامت در برابر کفر 

۳۶۵ روز در صحبت قرآن، نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین و منتشر شده است.

 

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

 

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

 

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. سیصد و دوازدهمین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «فرشتگان نجواهای ما را می‌شنوند و می‌نویسند» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

 

 

(ای رسول ما) بدین خاطر خلق را به سوی پروردگارشان دعوت کن و در این دعوت چنانکه تو را فرمان دادیم پایدار و استوار باش و از هواها و امیال آنان تبعیت مکن و بگو من ایمان آوردم به آنچه خداوند از کتاب نازل فرموده است و فرمان یافتم تا بین شما انصاف و عدالت برقرار کنم. خداست پروردگار ما و پروردگار شما و بر ماست پاداش اعمال ما و بر شماست پاداش اعمال شما و دیگر هیچ حجّت و گفتگویی بین ما و شما باقی نیست. خداوند(در روز جزا) همگی ما را جمع خواهد کرد و همه به سوی او باز می‌گردیم(15). 

 

بنگرید که خداوند هستی خود با چه زبان مبین و روشنی با رسولش سخن می‌گوید و چگونه رسولش با شفقتی پدرانه و وظایف الهی خود را با مردمان طرح می‌کند و با صراحتی دوستان بر ایشان دلیل و حجت می‌آورد.این آیه چند سطری را می‌توان به اتاق کوچکی تشبیه کرد که جماعتی از معانی به انتظار ظهور در عرصه کلمات در آن نشسته‌اند و یک‌یک بیرون می‌آیند چنانکه آدمی در شگفت می‌شود این همه حوران و پریان چگونه در این اتاق کوچک گرد آمده بودند. 

 

در صدر آیه به پیامبر می‌فرماید تو مردم را به دین حق و توحید دعوت کن و بگو: 

 

بیایید بیایید که خورشید دمیده‌ست

 

آنگاه فرماید که «تو در این دعوت خویش استقامت کن و اگر مردمان زبان به انکار گشودند تو استوار باش چنانکه تو را پیش از این نیز به این استقامت و پایداری فرمان داده‌ایم» این کلمه استقامت مسئولیت بسیار سنگینی بر دوش می‌گذارد که هیچ راهی برای سستی و اهمال در آن نمی‌ماند زیرا اگر حتی یک بار کسی در انجام وظیفه قصور ورزد از صفت استقامت بیرون شده است و به همین مناسبت است که از قول پیغمبر نقل کرده‌ا‌ند که سوره هود مرا پیر کرد و چون علت پرسیدند فرمود که در آنجا فرمان استقامت آمده است. 

 

فرمان سوم این است که تو ای پیامبر به دنبال هواهای نفسانی و خواستهای منکران مباش که به نوعی کوتاه آیی و با ایشان سازش کنی بلکه با ایشان بگو «من چگونه هواهای شما را دنبال کنم در حالی که ایمان آورده‌ام به آنچه خداوند در کتاب بر من نازل کرده است و چگونه من می‌توانم به راه باطل و عدول از حق و انصاف بروم در حالی که به من فرمان داده شده است که بین شما عدالت برقرار کنم» و همچنین با ایشان بگوی «آن الله که من از آن سخن می‌گویم پروردگار ما و پروردگار شما هر دو هست و هر یک از ما در آستان او در گرو اعمال خویشیم و اگر من عملم را بر خواست شما نهم و از خواست پروردگار بیرون شوم در گرو آن عمل خواهم بود، چنانکه شما نیز باید منتظر نتایج اعمال خویش باشید. بنابراین دیگر هیچ حجتی و خصومتی میان ما و شما نمی‌ماند» و در پایان این بشارت آمده است که همگی ما به سوی خدا باز می‌گردیم و در پیشگاه عدل او حاضر خواهیم شد و شایسته است که خود را برای این دیدار آماده کنیم. 

 

چه وعده شیرینی است که ما پراکندگان را که هر یک در زمانی و سرزمینی پدید می‌آییم و ناپدید می‌شویم، در عرصه عظیمی همه را با هم جمع خواهند کرد و طومار دراز تاریخ همه در پیش چشم به یک بار ظاهر می‌شود و به گفته شیخ محمود شبستری اگر آن روز شگفت و آن واقعه حیرت آور را ببینی: 

 

دو عالم را همه بر هم زنی تو

ندانم تا چه مستی‌ها کنی تو (گلشن راز) 

 

به راستی که عجب روزی و شگفت تجربه‌ای خواهد بود روز حشر و جمع که دیدار با تاریخ و مشاهده جمیع گمشدگان زمان و مکان است و این وعده، سخن انسان راستگویی است که همه نشانه‌های صدق گفتار از کلام و زندگی او پیداست و به گفته کارلایل: «اگر محمد در دعوی رسالت خود صادق نباشد دیگر هیچ سخن صدقی در جهان نخواهد بود» 

لطایف این آیه در ادب پارسی به تعبیرات گوناگون آمده است:

 

 زان سوی بحر آتش اگر خوانیم به لطف

رفتن به روی آتشم از آب خوش‌تر است (سعدی) 

 

تو بگریزی از پیش یک شعله خام

من استاده‌ام تا بسوزم تمام (سعدی/ از زبان شمع به پروانه) 

 

ما را سری‌ست با تو که گر خلق روزگار

بر سر روند و سر برود هم بر آن سریم (سعدی) 

 

کلام فردوسی در باب استواری و استقامت نقطه اوج فصاحت است: 

 

اگر جز به کام من آید جواب

من و گرز و میدان و افراسیاب